Wprowadzenie

Informacje podstawowe i perspektywa dydaktyczna

Nasz coraz bardziej cyfrowy świat życia stawia przed nami nowe etyczne wyzwania, które są niezwykle istotne, zwłaszcza w kontekście kształcenia. Cyfryzacja ma daleko idące konsekwencje dla naszego życia, społeczeństwa, komunikacji, sztuki, kultury, pracy, nauki, zdrowia, gospodarki, polityki... Jak w warunkach cyfryzacji możliwe jest udane życie? Co to znaczy, że komunikacja cyfrowa staje się integralną częścią naszego życia? Jaki wpływ mają te zmiany na społeczeństwo? Etyka cyfrowa to filozoficzna dyscyplina poszerzająca pole dociekań etyki jako takiej. Do zadań etyki cyfrowej należy w szczególności analizowanie skutków cyfryzacji dla społeczeństwa i jednostki, opracowywanie uzasadnień dla moralnych działań oraz badanie i opracowywanie norm postępowania w internecie. Etyka cyfrowa ma na celu między innymi promowanie kompetencji refleksyjnych, tak aby umożliwić ludziom rozpoznawanie problemów związanych z cyfryzacją i wypracowywanie rozwiązań pozwalających na odpowiedzialne działanie. Pociąga to za sobą potrzebę promowania umiejętności korzystania z mediów, co obejmuje etyczną refleksję na temat roli technologii poprzez filozoficzne dialogi.

Wyniki nauki

Kompetencje
Krytyczne, twórcze i troskliwe myślenie, rozumowanie, zdolność do refleksji, rozpoznawania związków, badania, krytycznego myślenia, kształtowania sądów, obserwacji, czerpania z własnego doświadczenia, pracy ze źródłami
Tematy / krajowy program nauczania
Świadomość złożoności aktualnych problemów związanych z cyfrowym światem, promowanie empatii i solidarności, wiedza, zrozumienie i krytyczne myślenie w odniesieniu do tematów dotyczących cyfrowych technologii, mediów i sieci, bezpieczeństwo w sieci, cyberprzemoc, kłamstwo w sieci, zachowanie w Internecie
  • Play
Odpowiedni wiek 10-14
Ramy czasowe 5 x 50 min.
Wymagane materiały Tablica/flipchart; kopie ćwiczeń; Smartfony/komputer z dostępem do internetu dla uczennic/uczniów; projektor; papier; Długopisy;
Opis Moduł skupia się na etyce cyfrowej i pomaga nauczycielom/nauczycielkom wprowadzić uczniów/uczennice w tę dziedzinę w sposób interaktywny i oparty na refleksji.
Zagadnienia / tematy Język Komunikacja Nauki polityczne/społeczne Informatyka Etyka/wychowanie do wartości Filozofia

Plan lekcji

Skróty:

  • A = Działanie
  • D = Dyskusja
  • PG = Praca w grupie
  • PS = Praca samodzielna
  • ZD = Zadanie domowe
  • PP = Praca w parze
  • PN = Przygotowuje nauczyciel/ka
  • OU = Opinie uczniów
  • PU = Prezentacje uczniów
  • PN = Prezentacja nauczyciela

Pobierz

Cele dydaktyczne:

  • Uczennice/Uczniowie zastanawiają się nad własnym korzystaniem z sieci i mediów cyfrowych.
  • Potrafią rozróżnić poszczególne sieci i ich funkcje.
  • Analizują pierwsze aspekty mediów cyfrowych i zachowań w sieci oraz wspólnie dokonują refleksji.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(20 min.)

  • PN
  • D
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka zapoznaje się wcześniej z myślą przewodnią materiału M1 („Sieci i media cyfrowe”), aby zwiększyć świadomość tematu w klasie podczas dyskusji uruchomionej w wyniku wykonania ćwiczenia M2.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj flipchart, tablicę lub smartboard oraz komputer i projektor
  • Rozdaj po kopii ćwiczenia i materiałów informacyjnych
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka przekazuje informacje o statystykach popularnych sieci społecznościowych.
  • Nauczyciel/-ka przekazuje informacje na temat różnic między mediami tradycyjnymi/analogowymi a mediami cyfrowymi (M5).
  • Wprowadzenie i dyskusja na temat różnic pomiędzy mediami tradycyjnymi/analogowymi a mediami cyfrowymi – Nauczyciel/-ka rozdaje egzemplarz materiału M5.
  • Wprowadzenie do tematu: „Sieci i media cyfrowe”.
M1
Myśl przewodnia „Sieci i media cyfrowe”
M2
Ćwiczenie „Sieci i media cyfrowe”
M3
„Statystyki popularnych portali społecznościowych”
M4
„Międzynarodowe Statystyki Sieci Społecznościowych”
M5
„Materiał informacyjny”

Faza pracy; Dyskusja
(15 min.)

  • OU
  • Uczennice/Uczniowie zastanawiają się nad pytaniami zawartymi w materiale M2, dzielą się wnioskami z kolegami i koleżankami z klasy. Nauczyciel/-ka zachęca do dyskusji i zastanowienia się nad własnymi przykładami.
M2
Ćwiczenie „Sieci i media cyfrowe”

Faza pracy
(15 min.)

  • A
  • D
  • Pytanie do klasy o korzystanie z serwisów społecznościowych. W tym celu na tablicy zostaje zapisana lista portali społecznościowych itp. istotnych dla uczniów/uczennic (Facebook, Instagram, TikTok...).
  • Każda osoba podchodzi do tablicy i stawia znak przy tych portalach społecznościowych, z których korzysta.
  • Następnie wyniki badania w klasie porównywane są z danymi statystycznymi.
M3
„Statystyki popularnych portali społecznościowych”
M4
„Międzynarodowe Statystyki Sieci Społecznościowych”

Cele dydaktyczne:

  • Uczniowie/Uczennice będą w stanie rozróżnić dane osobowe oraz dane wrażliwe i niewrażliwe.
  • Uczennice/Uczniowie dowiadują się, jak można chronić dane.
  • Uczennice/Uczniowie zastanawiają się nad tym, jak postępują z danymi.
  • Uczniowie/Uczennice mogą sprawdzić, jak ich dane są chronione w różnych sieciach.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka zapoznaje się wcześniej z myślą przewodnią materiału M6 („Bezpieczeństwo w sieci”), aby zwiększyć świadomość tematu w klasie podczas dyskusji uruchomionej w wyniku wykonania ćwiczenia M7.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Wykonuje kopie ćwiczenia
  • Przygotuj komputer z dostępem do internetu i projektor do filmów
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka wprowadza temat i rozdaje każdej osobie kopię materiału M7 (ćwiczenie „Bezpieczeństwo w sieci”), a następnie pokazuje film M8, prosząc uczniów/uczennice o przeczytanie pytań zawartych w tekście.
M6
Myśl przewodnia „Bezpieczeństwo w sieci”
M7
Ćwiczenie „Bezpieczeństwo w sieci”
M8
Filmy „Dobre pytanie: ile wie o nas Internet?” oraz „Publikuj ostrożnie | Federalna Komisja Handlu”

Faza pracy
(20 min.)

  • PP
  • A
  • OU
  • W ramach wspólnej refleksji w parach spróbujcie zastanowić się nad pytaniami zawartymi w tekście M7.
  • Następnie uczniowie/uczennice odczytują listę danych osobowych z materiału M9 („Ochrona danych”) i przypisują dane do kategorii.
M7
Ćwiczenie „Bezpieczeństwo w sieci”
M9
Aktywność „Ochrona danych”

Dyskusja
(20 min.)

  • A
  • D
  • Po przedstawieniu wniosków przez uczniów/uczennice nauczyciel/-ka zachęca do dyskusji i zastanowienia się, jak rozsądnie stosować wskazówki dotyczące ochrony danych.

Zadanie domowe

  • ZD
  • Nauczyciel/-ka podaje linki do filmów.
  • Uczennice/Uczniowie powinny/powinni zastanowić się nad jednym pytaniem do każdego filmu.
M10
Film „Prywatność – publikacja zdjęć w sieci”
M11
Film „Media społecznościowe – antyspołeczne"
M12
Film „Bezpieczeństwo w sieci – Jak stworzyć silne/bezpieczne hasło, które zapamiętasz”

Cele dydaktyczne:

  • Uczennice/Uczniowie dowiedzą się, jak można zdefiniować „cyberprzemoc” i co do niej się zalicza.
  • Uczennice/Uczniowie potrafią rozpoznać różne przejawy cyberprzemocy.
  • Uczennice/Uczniowie dowiadują się, jak należy postępować w przypadkach cyberprzemocy.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(15 min.)

  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka zapoznaje się wcześniej z myślą przewodnią materiału M13 („Bezpieczeństwo w sieci”), aby zwiększyć świadomość tematu w klasie podczas dyskusji uruchomionej w wyniku wykonania ćwiczenia M14.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Sporządź kopie ćwiczeń i listy kontrolnej „Pierwsza pomoc w przypadku cyberprzemocy”.
  • Przygotuj flipchart, tablicę lub smartboard oraz komputer i projektor
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka wprowadza temat i rozdaje każdej osobie kopię materiału M14 (ćwiczenie „Bezpieczeństwo w sieci”), a następnie pokazuje film M15, prosząc uczniów/uczennice o przeczytanie pytań zawartych w tekście.
M13
Myśl przewodnia „Cyberprzemoc”
M14
Ćwiczenie „Cyberprzemoc”
M15
Wideo „Walczmy z tym razem”

Faza pracy
(20 min.)

  • PP
  • PG
  • Uczennice/Uczniowie odpowiadają na pytania zawarte w materiale M14 i zastanawiają się nad wnioskami.
  • Lista kontrolna: Rozdanie materiału „Pierwsza pomoc w przypadku cyberprzemocy” i zapoznanie się z nim.
M14
Ćwiczenie „Cyberprzemoc”
M16
„Lista kontrolna: Pierwsza pomoc w przypadku cyberprzemocy”

Dyskusja
(20 min.)

  • PG
  • D
  • Uczennice/Uczniowie omawiają różne sytuacje problemowe i wykorzystują listę kontrolną do napisania zaleceń dotyczących tego, jak najlepiej reagować na sytuacje problemowe.

Cele dydaktyczne:

  • Uczennice/Uczniowie wiedzą, czym są fake newsy i dezinformacja oraz jak je rozpoznać.
  • Uczą się rozpoznawać różnicę między fake newsami a faktami.
  • Ta lekcja daje uczniom/uczennicom umiejętności korzystania z mediów, których potrzebują, aby orientować się w tych ostatnich, w tym wykrywać fake newsy.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(15 min.)

  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka zapoznaje się wcześniej z myślą przewodnią materiału M17 (myśl przewodnia „Fake newsy i dezinformacja”) w celu podniesienia świadomości u uczniów/uczennic zgodnie z planem dyskusji M18.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj kopie materiału
  • Przygotuj komputer z dostępem do internetu i projektor do filmów
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka wprowadza temat i rozdaje kopie materiału M18, prosząc o zastanowienie się nad pytaniami.
  • Następnie nauczyciel/-ka pokazuje film „Czym są fake newsy?”
M17
Myśl przewodnia „Fake newsy i dezinformacja”
M18
Plan dyskusji: „Fake newsy i boty społecznościowe”
M19
Film „Czym są fake newsy? Wskazówki, jak je rozpoznać”

Faza pracy
(15 min.)

  • OU
  • A
  • Uczennice/Uczniowie pracują indywidualnie nad pytaniami z planu dyskusji. Po wypełnieniu tabeli z ćwiczenia uczniowie/uczennice zapisują uzasadnienia swoich odpowiedzi.
  • Uczniowie/Uczennice powinni/powinny również napisać jedno zdanie w ramach informacji zwrotnej do filmu.
M18
Plan dyskusji: „Fake newsy i boty społecznościowe”

Dyskusja
(20 min.)

  • D
  • PN
  • Uczennice/Uczniowie porównują ze sobą swoje odpowiedzi, a nauczyciel/-ka zachęca do dyskusji.
  • Na koniec lekcji rozdaje egzemplarz materiału „Jak rozpoznać fake newsy”.
M20
Jak rozpoznawać fake newsy

Cele dydaktyczne:

  • Uczennice/Uczniowie dowiedzą się, jakie zachowania w Internecie są niezbędne, aby móc dobrze żyć wspólnie w sieci.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka zapoznaje się wcześniej z myślą przewodnią M21 (myśl przewodnia „Etyka cyfrowa – wspólne życie w świecie połączonym globalną siecią”), aby podnieść świadomość uczniów/uczennic poprzez plan dyskusji M22 i zachęcić do zastanowienia się nad przykładami dobrych praktyk, a wreszcie motywuje do stworzenia plakatu i zastanowienia się nad materiałem M23.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj kopie materiału
  • Przygotuj komputer z dostępem do internetu i projektor do filmów
  • Zapewnij papier plakatowy i kredki
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje każdej z osób kopię materiału M22, M23, M24 oraz zachęca do zastanowienia się nad pytaniami z planu dyskusji i wypisania pięciu przykładów dobrych praktyk, zasad lub wytycznych odnoszących się do interakcji z innymi ludźmi w Internecie w sposób taktowny i pełen szacunku. Nauczyciel/-ka motywuje do stworzenia „Plakatu – wytycznych do interakcji z innymi” oraz do omówienia „10 złotych zasad etyki cyfrowej” (M24).
M21
Myśl przewodnia „Etyka cyfrowa – wspólne życie w świecie połączonym globalną siecią”
M22
Aktywność „Etyka cyfrowa – wspólne życie w świecie połączonym globalną siecią”
M23
Aktywność „Netykieta w społecznościach internetowych”
M24
„10 złotych zasad etyki cyfrowej”

Faza pracy
(25 min.)

  • OU
  • PG
  • D
  • Plakaty są prezentowane na forum klasy i omawiane.
M22
Aktywność „Etyka cyfrowa – wspólne życie w świecie połączonym globalną siecią”
M23
Aktywność „Netykieta w społecznościach internetowych”
M24
„10 złotych zasad etyki cyfrowej”

Prezentacja
(15 min.)

  • PU
  • D
  • Uczennice/Uczniowie pracują nad pytaniami samodzielnie. Po wypełnieniu tabeli z ćwiczeń dzielą się na grupy (po 2–3 osoby) i zapisują wytyczne do pełnej szacunku interakcji z innymi w sieci oraz wspólnie projektują plakat.