Empatia - reflections.eduskills.plus

Wprowadzenie

Informacje podstawowe i perspektywa dydaktyczna

Filozofia dla dzieci (P4C) to koncepcja opracowana przez profesora Matthew Lipmana, który inspirował się takimi psychologami edukacji i filozofami jak Vygotsky, Piaget czy Dewey, a także tradycją dialogu sokratejskiego. Filozofia P4C bazuje na umiejętnościach myślenia wyższego rzędu (myślenia krytycznego, twórczego i opiekuńczego), dociekania, rozumowania, słuchania i prowadzenia dialogu.

Dzieci zachęca się do zadawania własnych pytań filozoficznych. Facylitator/-ka wspiera dzieci w procesie niezależnego myślenia, rozumowania i dociekania, a także w budowaniu dialogu w odniesieniu do koncepcji innych osób. Filozofia P4C zakłada, że facylitator/-ka inspiruje uczniów/uczennice do dyskusji na temat pytań filozoficznych. Rola facylitatora/facylitatorki jest kluczowa dla zapewnienia wysokiej jakości dialogu i postępów, jak również integracji w ramach programu nauczania.

Źródła literackie jasno pokazują, że koncepcja P4C ma wpływ na rozwój poznawczy, osobisty, społeczny i emocjonalny dzieci. P4C zachęca zarówno dzieci jak i młodych dorosłych do samodzielnego myślenia i rozwijania umiejętności prowadzenia dialogu.

Wyniki nauki

Kompetencje

myślenie krytyczne, myślenie kreatywne, umiejętności budowania refleksji, zadawanie pytań, prowadzenie dialogu

Tematy / krajowy program nauczania

Empatia, wczuwanie się w sytuację innej osoby, wejście w buty innej osoby, odzwierciedlanie działań i emocji innych osób, przyjaźń, tożsamość/przynależność

	10-14
	12 x 50-60 min.
	Tablica/flipchart; kopie ćwiczeń; papier; znaki;
	Moduł oferuje nauczycielom/-kom i uczniom/uczennicom narzędzia do rozważań na temat empatii.
	Badania społeczne/kształcenie obywatelskie Filozofia Uczenie społecznościowe Psychologia Dialog Różnorodność Zagadnienia kosmopolityczne Etyka/wychowanie do wartości

Plan lekcji

Skróty:

A = Działanie
D = Dyskusja
PG = Praca w grupie
PS = Praca samodzielna

ZD = Zadanie domowe
PP = Praca w parze
PN = Przygotowuje nauczyciel/ka

OU = Opinie uczniów
PU = Prezentacje uczniów
PN = Prezentacja nauczyciela

Pobierz

Lekcja nr 1: Wczuwanie się w sytuację innej osoby

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem. Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj flipchart Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M2 i wprowadza omawiany temat, zadając pytania znajdujące się w materiale M2. W fazie pracy uczniów/uczennic, nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie pytania z materiału M2, które mają na celu ukierunkować dalszą dyskusję.	M1 Myśl przewodnia: „Empatia” M2 Ćwiczenie: „Wczuwanie się w sytuację innej osoby”
Faza pracy (10 min.) OU	Uczniowie/uczennice indywidualnie zastanawiają się nad pytaniami.
Dyskusja (40 min.) D	Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M2. Pytania te powinny prowadzić do dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi, tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne na temat empatii.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem.

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Przygotuj flipchart
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M2 i wprowadza omawiany temat, zadając pytania znajdujące się w materiale M2. W fazie pracy uczniów/uczennic, nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie pytania z materiału M2, które mają na celu ukierunkować dalszą dyskusję.

M1: Myśl przewodnia: „Empatia”

M2: Ćwiczenie: „Wczuwanie się w sytuację innej osoby”

Faza pracy
(10 min.)

Uczniowie/uczennice indywidualnie zastanawiają się nad pytaniami.

Dyskusja
(40 min.)

Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M2. Pytania te powinny prowadzić do dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi, tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne na temat empatii.

Lekcja nr 2: Wejście w buty innej osoby – empatia

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (10 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: “Empatia”) i przygotowuje karty, kierując się instrukcjami zawartymi w materiale M3. Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj karty Realizacja Nauczyciel/-ka rozdaje wszystkim uczniom/uczennicom po egzemplarzu karty, prosząc ich/je, aby wyobrazili sobie, jak druga osoba czułaby się w sytuacji opisanej w materiale M3.	M1 Myśl przewodnia: „Empatia” M3 Ćwiczenie „Wczuwanie się w sytuację innej osoby – empatia”
Faza pracy (15 min.) OU	Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, zapisując swoje odpowiedzi.
Dyskusja (35 min.) D	Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka zachęca ich/je do porównania ze sobą różnych, przedstawionych uprzednio myśli i wyobrażeń.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: “Empatia”) i przygotowuje karty, kierując się instrukcjami zawartymi w materiale M3.

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Przygotuj karty

Realizacja

Nauczyciel/-ka rozdaje wszystkim uczniom/uczennicom po egzemplarzu karty, prosząc ich/je, aby wyobrazili sobie, jak druga osoba czułaby się w sytuacji opisanej w materiale M3.

M1: Myśl przewodnia: „Empatia”

M3: Ćwiczenie „Wczuwanie się w sytuację innej osoby – empatia”

Faza pracy
(15 min.)

Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, zapisując swoje odpowiedzi.

Dyskusja
(35 min.)

Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka zachęca ich/je do porównania ze sobą różnych, przedstawionych uprzednio myśli i wyobrażeń.

Lekcja nr 3: Empatia

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na grupy. Następnie, nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M4 i prosi o odpowiedzi na pytania z ćwiczenia M4.	M1 Myśl przewodnia: „Empatia” M4 Ćwiczenie „Empatia”.
Faza pracy (20 min.) OU	Członkowie/członkinie grup rozmawiają na temat swoich opinii i zapisują na kartce sformułowane wnioski.
Dyskusja (30 min.) D	Grupy dzielą się tymi wnioskami na forum klasy. Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka zachęca ich/je do porównania ze sobą różnych, przedstawionych uprzednio myśli i wyobrażeń.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”).

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na grupy. Następnie, nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M4 i prosi o odpowiedzi na pytania z ćwiczenia M4.

M1: Myśl przewodnia: „Empatia”

M4: Ćwiczenie „Empatia”.

Faza pracy
(20 min.)

Członkowie/członkinie grup rozmawiają na temat swoich opinii i zapisują na kartce sformułowane wnioski.

Dyskusja
(30 min.)

Grupy dzielą się tymi wnioskami na forum klasy. Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka zachęca ich/je do porównania ze sobą różnych, przedstawionych uprzednio myśli i wyobrażeń.

Lekcja nr 4: Odzwierciedlanie działań i emocji innych osób

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M5, prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.	M1 Myśl przewodnia: „Empatia” M5 Działanie: "Odzwierciedlanie działań i emocji innych osób"
Faza pracy (15 min.) A	Pracując w parach, uczniowie/uczennice wczuwają się w role lidera/liderki oraz lustra zgodnie z instrukcjami zawartymi w materiale M5.
Dyskusja (30 min.) D	Nauczyciel/-ka zachęca uczniów/uczennice do podzielenia się z klasą przemyśleniami i emocjami związanymi z odgrywaniem ról lidera/liderki i lustra.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Empatia”).

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M5, prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.

M1: Myśl przewodnia: „Empatia”

M5: Działanie: "Odzwierciedlanie działań i emocji innych osób"

Faza pracy
(15 min.)

Pracując w parach, uczniowie/uczennice wczuwają się w role lidera/liderki oraz lustra zgodnie z instrukcjami zawartymi w materiale M5.

Dyskusja
(30 min.)

Nauczyciel/-ka zachęca uczniów/uczennice do podzielenia się z klasą przemyśleniami i emocjami związanymi z odgrywaniem ról lidera/liderki i lustra.

Lekcja nr 5: Rozmowa

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M6 (Myśl przewodnia: „Rozmowa”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj flipchart Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka dzieli klasę na małe grupy i każdej z nich wręcza po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „Rozmowa” (M7), prosząc o zapoznanie się z pytaniami zawartymi w ćwiczeniu.	M6 Myśl przewodnia: „Rozmowa” M7 Ćwiczenie: „Rozmowa”
Faza pracy (15 min.) PG	Każda grupa stara się udzielić odpowiedzi na te pytania, rzetelnie uzasadniając wyrażane opinie.
Dyskusja (30 min.) D	Nauczyciel/-ka zachęca grupy do dzielenia się na forum klasy sformułowanymi wnioskami. Następnie nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie kluczowe słowa, jakie pojawiały się w wypowiedziach uczniów/uczennic, usprawniając tym samym rozmowę.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M6 (Myśl przewodnia: „Rozmowa”).

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Przygotuj flipchart
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka dzieli klasę na małe grupy i każdej z nich wręcza po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „Rozmowa” (M7), prosząc o zapoznanie się z pytaniami zawartymi w ćwiczeniu.

M6: Myśl przewodnia: „Rozmowa”

M7: Ćwiczenie: „Rozmowa”

Faza pracy
(15 min.)

Każda grupa stara się udzielić odpowiedzi na te pytania, rzetelnie uzasadniając wyrażane opinie.

Dyskusja
(30 min.)

Nauczyciel/-ka zachęca grupy do dzielenia się na forum klasy sformułowanymi wnioskami. Następnie nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie kluczowe słowa, jakie pojawiały się w wypowiedziach uczniów/uczennic, usprawniając tym samym rozmowę.

Lekcja nr 6: Co to znaczy być osobą?

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka dzieli klasę na małe grupy i każdej z nich wręcza po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „Czym jest osoba?” (M9), prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.	M8 Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?” M9 Ćwiczenie: „Czym jest osoba?”
Faza pracy (15 min.) PG	Każda grupa stara się udzielić odpowiedzi na te pytania, rzetelnie uzasadniając wyrażane opinie.
Dyskusja (30 min.) D	Nauczyciel/-ka zachęca grupy do dzielenia się na forum klasy sformułowanymi wnioskami. Następnie nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie kluczowe słowa, jakie pojawiały się w wypowiedziach uczniów/uczennic, usprawniając tym samym rozmowę.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”).

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka dzieli klasę na małe grupy i każdej z nich wręcza po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „Czym jest osoba?” (M9), prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.

M8: Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”

M9: Ćwiczenie: „Czym jest osoba?”

Faza pracy
(15 min.)

Każda grupa stara się udzielić odpowiedzi na te pytania, rzetelnie uzasadniając wyrażane opinie.

Dyskusja
(30 min.)

Nauczyciel/-ka zachęca grupy do dzielenia się na forum klasy sformułowanymi wnioskami. Następnie nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie kluczowe słowa, jakie pojawiały się w wypowiedziach uczniów/uczennic, usprawniając tym samym rozmowę.

Lekcja nr 7: W jaki sposób traktować drugą osobę jak osobę?

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „W jaki sposób traktować drugą osobę jak osobę?” (M10), prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.	M8 Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?” M10 Ćwiczenie: „W jaki sposób traktować drugą osobę jak osobę?”
Faza pracy (15 min.) PG	Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, uzasadniając swoje odpowiedzi.
Dyskusja (30 min.) D	Nauczyciel/-ka inicjuje dyskusję uczniów/uczennic na temat wniosków płynących z ich refleksji. Prosi uczniów/uczennice o omówienie na forum klasy problemów, jakie uznają za najistotniejsze. Powinno to stanowić podłoże dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi (nie dopuszczając odpowiedzi typu „tak” lub „nie”), tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne o traktowaniu drugiej osoby jak osoby.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”).

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy

Realizacja

Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „W jaki sposób traktować drugą osobę jak osobę?” (M10), prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.

M8: Myśl przewodnia: „Co to znaczy być osobą?”

M10: Ćwiczenie: „W jaki sposób traktować drugą osobę jak osobę?”

Faza pracy
(15 min.)

Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, uzasadniając swoje odpowiedzi.

Dyskusja
(30 min.)

Nauczyciel/-ka inicjuje dyskusję uczniów/uczennic na temat wniosków płynących z ich refleksji. Prosi uczniów/uczennice o omówienie na forum klasy problemów, jakie uznają za najistotniejsze. Powinno to stanowić podłoże dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi (nie dopuszczając odpowiedzi typu „tak” lub „nie”), tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne o traktowaniu drugiej osoby jak osoby.

Lekcja nr 8: Przyjaźń

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (10 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj flipchart Realizacja Nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie pytania zawarte w materiale M12.	M11 Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo” M12 Ćwiczenie: „Przyjaźnie”
Faza pracy (10 min.) OU	Nauczyciel/-ka odczytuje pytania zawarte w ćwiczeniu, prosząc uczniów/uczennice o odpowiedzi.
Dyskusja (30 min.) D	Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M12. Pytania te powinny prowadzić do dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi, tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne.
Zadanie domowe ZD	Zadaniem uczniów/uczennic jest znaleźć potencjalne znaczenia pojęcia przyjaźni w rozmowach z rodzicami i bliskimi.

Lekcja nr 9: Czym jest przyjaźń?

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (5 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo”). Następnie nauczyciel/-ka analizuje instrukcje do aktywności M11. Nauczyciel/-ka przygotowuje znaki. W każdym rogu klasy umieszcza się znak. Na każdym z nich powinien widnieć wyraz, zapisany tam zgodnie z instrukcjami do aktywności M11. Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj znaki Realizacja Nauczyciel/-ka czyta uczniom/uczennicom instrukcje do aktywności M13.	M11 Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo” M13 Ćwiczenie „Czym jest przyjaźń?”
Faza pracy (30 min.) A	Zadaniem uczniów/uczennic jest stanąć obok znaku, który uznają za najbardziej adekwatny.
Dyskusja (20 min.) D	Nauczyciel/-ka prosi uczniów/uczennice o podzielenie się z klasą swoimi opiniami na temat znaczenia przyjaźni.

Faza

Treść

Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

Działanie poprzedzające

Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo”). Następnie nauczyciel/-ka analizuje instrukcje do aktywności M11. Nauczyciel/-ka przygotowuje znaki. W każdym rogu klasy umieszcza się znak. Na każdym z nich powinien widnieć wyraz, zapisany tam zgodnie z instrukcjami do aktywności M11.

Przygotowanie

Ustaw krzesła w kręgu
Przygotuj znaki

Realizacja

Nauczyciel/-ka czyta uczniom/uczennicom instrukcje do aktywności M13.

M11: Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo”

M13: Ćwiczenie „Czym jest przyjaźń?”

Faza pracy
(30 min.)

Zadaniem uczniów/uczennic jest stanąć obok znaku, który uznają za najbardziej adekwatny.

Dyskusja
(20 min.)

Nauczyciel/-ka prosi uczniów/uczennice o podzielenie się z klasą swoimi opiniami na temat znaczenia przyjaźni.

Lekcja nr 10: Analogie do przyjaźni

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (10 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo”). Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na małe grupy. Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy Realizacja Nauczyciel/-ka wręcza każdej grupie po egzemplarzu materiału M14, prosząc o zapoznanie się z instrukcjami zawartymi w ćwiczeniu.	M11 Myśl przewodnia: „Przyjaźń/Koleżeństwo” M14 Ćwiczenie: „Analogie do przyjaźni”
Faza pracy (20 min.) PG	Uczniowie/uczennice pracują w grupach, starając się ustalić, które z analogii zamieszczonych w materiale M14 są dobre, a które złe. Następnie, kontynuując pracę w małych grupach, otrzymują zadanie sformułowania własnych analogii.
Dyskusja (20 min.) D	W małych grupach odbywa się dyskusja na temat własnych analogii.
Zadanie domowe ZD	Zadaniem uczniów/uczennic jest znaleźć potencjalne znaczenia pojęcia przyjaźni w rozmowach z rodzicami i bliskimi.

Lekcja nr 11: Wczuwanie się w sytuację Innej Osoby i praca nad zagadnieniem empatii

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (10 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M15 (Myśl przewodnia: „Wczuwanie się w sytuację innej osoby a empatia”). Nauczyciel/-ka analizuje instrukcje zawarte w materiale M16. Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj puste karty Realizacja Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na grupy składające się z dwóch osób, usytuowanych naprzeciwko siebie, i wyjaśnia instrukcje zawarte w materiale M16 przed przystąpieniem do realizacji aktywności.	M15 Myśl przewodnia: „Wczuwanie się w sytuację innej osoby a empatia” M16 Ćwiczenie „Wczuwanie się w sytuację Innej Osoby i praca nad zagadnieniem empatii”
Faza pracy (10 min.) PP	Uczniowie/uczennice pracują w parach. Jedna z osób w parze pełni rolę lustra, wykonując te same czynności, co druga osoba, bez dotykania się nawzajem. Obydwoje muszą nieustannie na siebie spoglądać i utrzymywać kontakt wzrokowy. Osoba dająca wskazówki ma możliwość swobodnego poruszania się po pomieszczeniu. Po dwóch minutach zamieniają się rolami, a osoba uprzednio dająca wskazówki staje się lustrem.
Faza pracy (10 min.) D	Gdy czas dobiegnie końca, wszyscy mają za zadanie porozmawiać ze sobą o tym, jak, według nich, czuła się druga osoba, pełniąc funkcję lustra.
Faza pracy (10 min.) A	Każda osoba opisuje na karcie sytuację, w której brała udział lub której była świadkiem (nauczyciel/-ka rozdaje puste karty). Nauczyciel/-ka tasuje uprzednio zebrane karty i odczytuje ich treść, jedna po drugiej.
Faza pracy (15 min.) A	Po odczytaniu każdej karty, grupa stara się opisać, co myśli lub czuje osoba w danej sytuacji, uzasadniając swoje opinie. Członkowie/członkinie grup zastanawiają się nad tym, czy doświadczyli/doświadczyły czegoś podobnego.
Zadanie domowe ZD	Uczniowie/uczennice otrzymują zadanie porozmawiania z rodzicami i bliskimi w celu znalezienia potencjalnych znaczeń sformułowania „wczuć się w sytuację drugiej osoby”.

Lekcja nr 12: Uprzedzenie – jak poznać Inną Osobę?

Faza	Treść	Media, materiał
Wprowadzenie (10 min.) PN PN	Działanie poprzedzające Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M17 (Myśl przewodnia: „Uprzedzenie – jak poznać Inną Osobę?”). Przygotowanie Ustaw krzesła w kręgu Przygotuj flipchart Realizacja Nauczyciel/-ka zapisuje pytania zawarte w opisie aktywności M18 na tablicy, prosząc uczniów/uczennice o udzielanie po kolei odpowiedzi, po uprzednim podniesieniu ręki.	M17 Myśl przewodnia: „Uprzedzenie – jak poznać Inną Osobę?” M18 Ćwiczenie „Uogólnienia, które prowadzą nas ku uprzedzeniom. Czy są użyteczne?”
Dyskusja (20 min.) D	Uczniowie/uczennice dzielą się opiniami i rozmawiają na temat swoich odpowiedzi na pytania, starając się znaleźć w nich podobieństwa i różnice.
Faza pracy (20 min.) A	Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na małe grupy, których zadaniem jest opracowanie hasła promującego empatię i burzącego uprzedzenia.
Zadanie domowe ZD	Nauczyciel/-ka zachęca uczniów/uczennice w każdej z grupek do spotkania się w domu i stworzenia plakatu zawierającego hasła opracowane w ramach tej aktywności.