Wprowadzenie

Informacje podstawowe i perspektywa dydaktyczna

Filozofia dla dzieci (P4C) to koncepcja opracowana przez profesora Matthew Lipmana, który inspirował się takimi psychologami edukacji i filozofami jak Vygotsky, Piaget czy Dewey, a także tradycją dialogu sokratejskiego. Filozofia P4C bazuje na umiejętnościach myślenia wyższego rzędu (myślenia krytycznego, twórczego i opiekuńczego), dociekania, rozumowania, słuchania i prowadzenia dialogu.

Dzieci zachęca się do zadawania własnych pytań filozoficznych. Facylitator/-ka wspiera dzieci w procesie niezależnego myślenia, rozumowania i dociekania, a także w budowaniu dialogu w odniesieniu do koncepcji innych osób. Filozofia P4C zakłada, że facylitator/-ka inspiruje uczniów/uczennice do dyskusji na temat pytań filozoficznych. Rola facylitatora/facylitatorki jest kluczowa dla zapewnienia wysokiej jakości dialogu i postępów, jak również integracji w ramach programu nauczania.

Źródła literackie jasno pokazują, że koncepcja P4C ma wpływ na rozwój poznawczy, osobisty, społeczny i emocjonalny dzieci. P4C zachęca zarówno dzieci jak i młodych dorosłych do samodzielnego myślenia i rozwijania umiejętności prowadzenia dialogu.

Wyniki nauki

Kompetencje
  • Myślenie krytyczne, myślenie kreatywne, umiejętności budowania refleksji, zadawanie pytań, prowadzenie dialogu
Tematy / krajowy program nauczania
Globalizacja; relacje między przyczynami i skutkami; relacje między częścią i całością
  • Play
Odpowiedni wiek 10-14
Ramy czasowe 9 x 50-60 min.
Wymagane materiały Tablica/flipchart; kopie ćwiczeń;
Opis Moduł oferuje nauczycielom/-kom i uczniom/uczennicom narzędzia do rozważań na temat relacji między tym, co globalne a tym, co lokalne.
Zagadnienia / tematy Zagadnienia kosmopolityczne Badania społeczne/kształcenie obywatelskie Dialog Różnorodność Filozofia Uczenie społecznościowe Historia

Plan lekcji

Skróty:

  • A = Działanie
  • D = Dyskusja
  • PG = Praca w grupie
  • PS = Praca samodzielna
  • ZD = Zadanie domowe
  • PP = Praca w parze
  • PN = Przygotowuje nauczyciel/ka
  • OU = Opinie uczniów
  • PU = Prezentacje uczniów
  • PN = Prezentacja nauczyciela

Pobierz

Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M2 (Myśl przewodnia: „Relacje między częścią i całością”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj flipchart
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M3 i wprowadza omawiany temat, zadając pytania znajdujące się w materiale M3. W fazie pracy uczniów/uczennic, nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie pytania z materiału M3, które mają na celu ukierunkować dalszą dyskusję.
M2
Myśl przewodnia „Relacja między częścią i całością”
M3
Ćwiczenie „Relacje między częścią i całością”

Faza pracy
(10 min.)

  • OU
  • Uczniowie/uczennice indywidualnie zastanawiają się nad pytaniami, jak i nad uzasadnieniami swoich odpowiedzi.

Dyskusja
(40 min.)

  • D
  • Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M3, z zastrzeżeniem, że nie muszą oni/one udzielić odpowiedzi na nie wszystkie. Pytania powinny prowadzić do dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi (nie dopuszczając odpowiedzi typu „tak” lub „nie”), tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne na temat relacji między częścią i całością.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M1 (Myśl przewodnia: „Globalne/lokalne. Efekt motyla”).
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M4, prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia. Nauczyciel/-ka prosi uczniów, aby wyobrazili sobie potencjalne konsekwencje sytuacji opisanych w materiale M4.
M1
Myśl przewodnia: „Globalne/lokalne. Efekt motyla”
M4
Ćwiczenie „Co by się stało, gdyby…?”

Faza pracy
(15 min.)

  • OU
  • Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, zapisując swoje odpowiedzi na każde pytanie.

Dyskusja
(35 min.)

  • D
  • Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka prosi ich/je, aby zastanowili się nad podobieństwami i różnicami pomiędzy udzielonymi odpowiedziami. Nauczyciel/-ka może również poprosić uczniów/uczennice o refleksję nad ogólnymi postawami.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M5 (Myśl przewodnia: „Korelacja, przyczyny, powody”).
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka dzieli uczniów/uczennice na małe grupy. Następnie, nauczyciel/-ka prosi uczniów/uczennice o przeanalizowanie zdań zawartych w ćwiczeniu M6 i zdecydowanie, która część każdego zdania opisuje przyczynę, a która skutek, ewentualnie czy zdanie nie wyraża związku przyczynowo-skutkowego.
M5
Myśl przewodnia „Korelacja, przyczyny, powody”
M6
Ćwiczenie „Przyczyny i skutki”

Faza pracy
(20 min.)

  • OU
  • Wszystkie osoby w grupach wymieniają się swoimi opiniami i zapisują na kartce sformułowane wnioski.

Dyskusja
(30 min.)

  • D
  • Grupy dzielą się swoimi wnioskami z analizy na forum klasy. Po odczytaniu przez uczniów/uczennice odpowiedzi, nauczyciel/-ka prosi ich/je, aby zastanowili się nad związkiem pomiędzy przyczynami i skutkami. Na dziesięć minut przed zakończeniem aktywności nauczyciel/-ka może zapytać uczniów: „Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jakie są skutki naszych działań?”.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M5 (Myśl przewodnia: „Korelacja, przyczyny, powody”).
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu ćwiczenia M7, prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.
M5
Myśl przewodnia „Korelacja, przyczyny, powody”
M7
Ćwiczenie „Przyczyny i powody”

Faza pracy
(10 min.)

  • OU
  • Uczniowie/uczennice pracują indywidualnie, a ich zadaniem jest zaznaczyć właściwe pole, a następnie uzasadnić swoją odpowiedź.

Dyskusja
(40 min.)

  • D
  • Nauczyciel/-ka zachęca uczniów/uczennice do wyjaśnienia klasie swojej interpretacji pojęcia „zrozumienie” oraz do sprawdzenia, które ze zdań, zawartych w ćwiczeniu (M7) wprowadzają wymiar moralny, a które dotyczą tylko wyjaśnienia.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Jednostka a społeczność: zespoły”).
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj flipchart
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka dzieli klasę na małe grupy i każdej z nich wręcza po egzemplarzu ćwiczenia zatytułowanego „Czym jest dobry zespół?” (M9), prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.
M8
Myśl przewodnia „Jednostka a społeczność: zespoły”
M9
Ćwiczenie/Aktywność „Czym jest dobry zespół?”

Faza pracy
(20 min.)

  • OU
  • Każda grupa prowadzi dyskusję, zastanawiając się nad tym, co trzeba zrobić, aby zmienić fatalnie grający zespół w zespół, który gra dobrze i jak tego dokonać.

Dyskusja
(30 min.)

  • D
  • Nauczyciel/-ka zachęca grupy do dzielenia się na forum klasy sformułowanymi wnioskami. Nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie następujące pytanie: „Jakie warunki musi spełniać lub jakie cechy musi posiadać zespół, aby był dobrym zespołem?”. Na tym etapie nauczyciel/-ka zachęca uczniów/uczennice do refleksji i dyskusji nad tym pytaniem oraz do uzasadniania swoich opinii.

Zadanie domowe

  • ZD
  • Zadaniem każdego ucznia/każdej uczennicy będzie zastanowić się w domu nad swoimi doświadczeniami z pracy w zespole, aby móc stwierdzić, jakie czynniki pozytywnie lub negatywnie wpłynęły na te doświadczenia. Rezultat ich refleksji może stanowić punkt wyjścia do późniejszej dyskusji na forum klasy.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M8 (Myśl przewodnia: „Jednostka a społeczność: zespoły”).
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj flipchart
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu opisu aktywności i zapisuje na flipcharcie pytania zawarte w materiale M10. Wprowadza temat, prosząc uczniów o przeczytanie pytań zapisanych na flipcharcie i zawartych w tekście, stanowiących punkt wyjścia dyskusji.
M8
Myśl przewodnia „Jednostka a społeczność: zespoły”
M10
Ćwiczenie „Jak zbudować dobry zespół?”

Dyskusja
(45 min.)

  • D
  • Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M10 oraz zachęcenie ich do przedyskutowania z koleżankami i kolegami z klasy zagadnień, które uznają za istotne. Uczniowie/uczennice nie muszą koniecznie odpowiedzieć na wszystkie pytania. Powinny one jednak stanowić podłoże dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi (nie dopuszczając odpowiedzi typu „tak” lub „nie”), tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne na temat budowania dobrego zespołu.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(10 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj flipchart
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka zapisuje na flipcharcie pytania zawarte w materiale M12. Wprowadza temat, prosząc uczniów o przeczytanie pytań zapisanych na flipcharcie, stanowiących punkt wyjścia dyskusji.
M11
Myśl przewodnia „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”
M12
Ćwiczenie „Globalne/lokalne. Działania lokalne, konsekwencje globalne”

Dyskusja
(45 min.)

  • D
  • Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zainicjowanie rozmowy wśród uczniów/uczennic na temat pytań z materiału M12 oraz zachęcenie ich do przedyskutowania z koleżankami i kolegami z klasy zagadnień, które uznają za istotne. Uczniowie/uczennice nie muszą koniecznie odpowiedzieć na wszystkie pytania. Powinny one jednak stanowić podłoże dialogu filozoficznego, a rolą nauczyciela/nauczycielki jest zawsze prosić uczniów/uczennice o uzasadnienie ich odpowiedzi (nie dopuszczając odpowiedzi typu „tak” lub „nie”), tym samym ułatwiając im myślenie krytyczne na temat działań lokalnych i ich globalnych konsekwencji.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Rozdaj kopię każdego ćwiczenia każdemu uczniowi/uczennicy
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka rozdaje uczniom/uczennicom po egzemplarzu materiału M13 i przedstawia jego tematykę, prosząc o zapoznanie się z wprowadzeniem do ćwiczenia.
M11
Myśl przewodnia „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”
M13
Ćwiczenie „Lokalne i globalne”

Faza pracy
(10 min.)

  • OU
  • Uczniowie/uczennice pracują w grupach, omawiając poszczególne tematy i robiąc notatki.

Dyskusja
(40 min.)

  • D
  • Uczniowie/uczennice dzielą się swoimi wnioskami. Interesującym elementem dyskusji jest ustalanie potencjalnych znaczeń pojęć „globalne” i „lokalne”, oraz porównywanie ich w trakcie wykonywania ćwiczenia.

Zadanie domowe

  • ZD
  • Zadaniem uczniów/uczennic jest poszukać potencjalnych znaczeń pojęć „globalne” i „lokalne” w rozmowach z rodzicami i bliskimi.
Faza Treść Media, materiał

Wprowadzenie
(5 min.)

  • PN
  • PN
Działanie poprzedzające
  • Nauczyciel/-ka uprzednio zapoznaje się z materiałem M11 (Myśl przewodnia: „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”) i kieruje się nim, inspirując uczniów/uczennice do refleksji w trakcie dyskusji poprzedzonej ćwiczeniem. Następnie nauczyciel/-ka analizuje wprowadzenie do materiału M14.
Przygotowanie
  • Ustaw krzesła w kręgu
  • Przygotuj czyste kartki papieru
Realizacja
  • Nauczyciel/-ka wprowadza tematykę i rozdaje uczniom/uczennicom puste kartki papieru, których użyją podczas wykonywania aktywności zgodnie ze wskazówkami zawartymi w tekście.
M11
Myśl przewodnia „Globalizacja a sprawiedliwy handel. Działania globalne/lokalne i ich konsekwencje”
M14
Ćwiczenie „Przybliżenie i oddalenie (globalne i lokalne)”

Faza pracy
(15 min.)

  • A
  • Zadaniem każdej z osób biorących udział w zajęciach jest napisanie na kartce początku opowiadania (może to być nawet jedno zdanie). Następnie zapisana w ten sposób kartka jest przekazywana osobie siedzącej po lewej stronie. Osoba ta czyta początek opowiadania, składa kartkę tak, aby zasłonić uprzednio zapisany na niej tekst, i kontynuuje opowiadanie, dopisując kolejne zdanie. Następnie przekazuje kartkę osobie po swojej lewej stronie, która czyta tylko ostatnie zdanie, po czym dopisuje kolejne, itd.

Faza pracy
(15 min.)

  • A
  • Na koniec ćwiczenia każda osoba uczestnicząca w zajęciach czyta swoją historię i rozważa odpowiedzi na pytania zawarte w materiale M14.
M14
Ćwiczenie „Przybliżenie i oddalenie (globalne i lokalne)”

Dyskusja
(20 min.)

  • D
  • Uczniowie/uczennice dzielą się opiniami na temat pytań zawartych w materiale M14 i wspólnie omawiają istotę relacji pomiędzy tym, co globalne i tym, co lokalne.

Faza podsumowująca

  • Nauczyciel/-ka może zakończyć tę aktywność, kierując się instrukcjami zawartymi w ćwiczeniu M14.